SOP là gì? Hướng dẫn xây dựng quy trình thao tác chuẩn SOP trong sản xuất
Triển khai SOP giúp doanh nghiệp tăng cường khả năng quản lý và kiểm soát các hoạt động sản xuất hiệu quả. Vậy SOP là gì? Quy trình thao tác chuẩn SOP gồm nhưng bước nào? Bài viết này sẽ chia sẻ cho bạn tất tần tật những thông tin cơ bản liên quan đến SOP. Hãy cùng tìm hiểu!
SOP là gì?
SOP là viết tắt của cụm từ “Standard Operating Procedure” trong tiếng Anh, dịch sang tiếng Việt nghĩa là “Quy trình thao tác chuẩn” hay “Quy trình vận hành tiêu chuẩn”. Đây là tập hợp các hướng dẫn chi tiết, mô tả từng bước thực hiện một công việc hoặc nhiệm vụ cụ thể trong tổ chức.

Standard Operating Procedure dịch sang tiếng Việt là quy trình thao tác chuẩn
Quy trình thao tác chuẩn SOP được thiết kế để đảm bảo tính nhất quán, hiệu quả và an toàn trong mọi hoạt động của doanh nghiệp. Mỗi SOP thường bao gồm các thông tin cơ bản như: Mục đích thực hiện, phạm vi áp dụng, trách nhiệm của từng bộ phận, các bước thực hiện chi tiết và tiêu chuẩn đánh giá kết quả.
SOP là gì trong sản xuất?
“SOP trong sản xuất là gì?” cũng là thắc mắc chung của rất nhiều người khi tìm hiểu về quy trình thao tác chuẩn.
Chúng ta có thể hiểu một cách đơn giản SOP trong sản xuất là một hệ thống hướng dẫn chi tiết quy trình tiêu chuẩn để thực hiện các nhiệm vụ như: Kiểm tra nguyên liệu đầu vào, vận hành máy móc, quản lý chất lượng đầu ra, đóng gói sản phẩm… Thông qua đó, giúp doanh nghiệp giảm thiểu sai sót trong vận hành, đảm bảo chất lượng sản phẩm đồng đều và tuân thủ quy định về an toàn lao động.
Lợi ích của việc sử dụng SOP
Việc triển khai quy trình thao tác chuẩn mang lại nhiều lợi ích lớn cho doanh nghiệp. Một số lợi ích tiêu biểu có thể kể đến như:

Lợi ích khi doanh nghiệp vận hành theo SOP
Chuẩn hóa quy trình, đảm bảo tính nhất quán
SOP giúp chuẩn hóa các quy trình trong doanh nghiệp, đảm bảo mọi nhân viên đều làm việc theo một cách thức thống nhất đã được kiểm chứng, tránh tình trạng “mỗi người làm một kiểu”. Điều này giúp doanh nghiệp tránh được những sai sót thường gặp, tiết kiệm thời gian và chi phí khắc phục.
Nâng cao chất lượng sản phẩm
Khi mọi hoạt động đều tuân thủ quy trình thao tác chuẩn, doanh nghiệp có thể giảm thiểu các biến động và sai sót trong vận hành, từ đó đảm bảo chất lượng đồng đều của sản phẩm đầu ra và gia tăng sự hài lòng của khách hàng.
Tối ưu năng suất
Quy trình thao tác chuẩn giúp doanh nghiệp chuẩn hóa và tối ưu hóa quy trình sản xuất, loại bỏ các thao tác thừa không cần thiết. Nhờ đó, nhân viên có thể giảm thời gian thực hiện công việc và gia tăng năng suất lao động.
Hỗ trợ đào tạo và phát triển nhân sự
Tài liệu SOP cung cấp thông tin đầy đủ, chi tiết giúp nhân viên mới có thể nhanh chóng nắm bắt yêu cầu công việc và cách thức thực hiện mà không cần phụ thuộc quá nhiều vào người hướng dẫn. Điều này giúp doanh nghiệp rút ngắn thời gian và chi phí cho công tác đào tạo, đồng thời, đảm bảo sự động nhất về chất lượng đầu ra của nhân viên.
Bên cạnh đó, SOP cũng đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển giao kiến thức. Khi triển khai SOP, doanh nghiệp có thể lưu trữ những quy trình thao tác chuẩn, tối ưu nhất được đúc kết từ kinh nghiệm và bí quyết thành công của các nhân viên đi trước. Ngay cả khi nhân viên nghỉ việc, kiến thức quan trọng vẫn được giữ lại trong tổ chức.
Hỗ trợ cải tiến liên tục
Khi các quy trình được tiêu chuẩn hóa, việc theo dõi, đo lường và phân tích hiệu suất trở nên dễ dàng hơn. Nếu có vấn đề phát sinh hoặc xuất hiện cơ hội để cải thiện, doanh nghiệp có thể nhanh chóng xác định bước nào trong SOP cần được điều chỉnh. Có thể nói, SOP tạo ra một khuôn khổ để doanh nghiệp liên tục xem xét và tối ưu hóa các hoạt động của mình, từ đó, nâng cao tối đa chất lượng và hiệu suất.
Phân loại các dạng SOP cơ bản
Để hiểu rõ hơn về SOP là gì và cách áp dụng chúng hiệu quả, chúng ta cần nắm được các dạng quy trình thao tác chuẩn SOP phổ biến hiên nay.
Mặc dù mục tiêu chung của SOP là tạo ra sự nhất quán, nhưng cách thức trình bày và mức độ chi tiết có thể khác nhau tùy thuộc vào loại công việc và đối tượng sử dụng. Dưới đây là 5 dạng SOP cơ bản thường được sử dụng:

Các dạng SOP cơ bản phổ biến hiện nay
SOP dạng liệt kê từng bước (Step-by-Step)
Step-by-step là dạng SOP được sử dụng phổ biến nhất nhất hiện nay. Dạng SOP này mô tả chi tiết các bước cần thực hiện cho một quy trình cụ thể. Mỗi bước được trình bày một cách rõ ràng, tuần tự và thường đi kèm với các hướng dẫn cụ thể, cảnh báo hoặc lưu ý.
- Ví dụ về SOP dạng liệt kê từng bước: Quy trình vận hành một thiết bị cụ thể, quy trình xử lý đơn hàng từ khi tiếp nhận đến khi giao hàng.
- Ưu điểm: Cung cấp đầy đủ thông tin để người thực hiện có thể làm theo một cách chính xác, giảm thiểu sai sót do thiếu thông tin. Phù hợp cho việc đào tạo nhân viên mới.
- Nhược điểm: Có thể trở nên dài dòng nếu quy trình quá phức tạp, đôi khi khó hình dung tổng thể nếu không được trình bày hợp lý.
SOP dạng danh sách kiểm tra (Checklist)
SOP dạng checklist thường được sử dụng cho các công việc kiểm tra chất lượng hoặc bảo trì, nhằm đảm bảo công nhân không bỏ sót bất kỳ tiêu chí hay bước nào trong quy trình làm việc. Nhân viên sẽ đánh dấu vào các ô khi hoàn thành từng bước trong danh sách.
- Ví dụ về SOP Checklist: Danh sách các yếu tố chất lượng cần kiểm tra khi sản phẩm xuất xưởng, danh sách các mục cần kiểm tra khi bảo trì máy móc,…
- Ưu điểm: Dễ hiểu, dễ thực hiện, phù hợp cho việc kiểm tra chất lượng và đảm bảo an toàn.
- Nhược điểm: Không cung cấp chi tiết cách thực hiện từng bước, chỉ phù hợp cho những người đã có kinh nghiệm hoặc công việc không phức tạp.
Xem thêm: Hướng dẫn tạo mẫu phiếu kiểm tra chất lượng sản phẩm
SOP dạng lưu đồ (Flowchart)
SOP dạng lưu đồ sử dụng các ký hiệu đồ họa (hình hộp, mũi tên,…) để biểu diễn các bước và luồng công việc trong quy trình. SOP Flowchart đặc biệt hữu ích cho các quy trình có nhiều nhánh rẽ hoặc những luồng công việc phức tạp. Cách thể hiện quy trình vận hành tiêu chuẩn này giúp người đọc có thể dễ dàng hình dung toàn bộ quy trình và mối quan hệ giữa các bước.
- Ví dụ về SOP Flowchart: Lưu đồ quy trình xử lý đơn hàng (có các điểm rẽ nhánh như kiểm tra tồn kho, xử lý thanh toán lỗi), lưu đồ quy trình khắc phục sự cố kỹ thuật.
- Ưu điểm: Trực quan, dễ hiểu các mối quan hệ logic và các điểm quyết định, phù hợp cho các quy trình phức tạp.
- Nhược điểm: Khó tạo hơn so với các dạng khác, có thể trở nên rối mắt nếu quy trình quá dài và nhiều nhánh, không phù hợp cho việc cung cấp hướng dẫn chi tiết cho từng bước.
Xem thêm: Cách vẽ lưu đồ quy trình sản xuất
SOP dạng phân cấp (Hierarchical)
Hierarchical cung cấp danh mục kiểm tra và hướng dẫn chi tiết về trình tự các bước cần thực hiện. Các bước chính sẽ được trình bày theo thứ tự rõ ràng. Mỗi bước chính có thể bao gồm nhiều bước phụ được mô tả chi tiết hơn. Dạng SOP này thường được sử dụng cho các quy trình làm việc phức tạp, có nhiều bước nhỏ hoặc yêu cầu giải thích rõ ràng về cách thức thực hiện.
- Ví dụ về SOP Hierarchical: Đối với quy trình vệ sinh máy móc, bước chính là: Tắt nguồn điện. Các bước phụ bao gồm: Ngắt cầu dao chính, kiểm tra đèn báo.
- Ưu điểm: Cung cấp đủ thông tin cho người thực hiện, dễ theo dõi cấu trúc quy trình, cân bằng giữa sự rõ ràng và chi tiết.
- Nhược điểm: Có thể trở nên dài nếu quy trình quá phức tạp, đôi khi khó hình dung tổng thể nếu không được trình bày hợp lý.
SOP dạng kết hợp (Combination)
SOP dạng kết hợp tận dụng ưu điểm của nhiều dạng SOP khác nhau để tạo ra một tài liệu toàn diện và dễ sử dụng nhất. Dạng này thường được áp dụng cho một quy trình vừa đòi hỏi tính tổng quan, vừa cần sự chi tiết ở các phần cụ thể.
- Ví dụ về SOP kết hợp: Một SOP có thể bắt đầu bằng một lưu đồ tổng thể về quy trình xử lý sự cố (dạng lưu đồ), sau đó mỗi nhánh cụ thể trong lưu đồ lại được giải thích chi tiết bằng các bước liệt kê (dạng liệt kê từng bước), và cuối cùng là một checklist các mục cần kiểm tra cuối cùng (dạng danh mục kiểm tra).
- Ưu điểm: Cung cấp cái nhìn tổng thể bằng lưu đồ, đồng thời chi tiết hóa từng bước bằng dạng liệt kê hoặc phân cấp; đáp ứng nhu cầu của nhiều đối tượng người dùng khác nhau.
- Nhược điểm: Yêu cầu nhiều thời gian và công sức để xây dựng, cần kỹ năng trình bày tốt để tránh gây rối cho người đọc.
Hướng dẫn xây dựng quy trình thao tác chuẩn SOP
Dưới đây là cách viết quy trình thao tác chuẩn mà các doanh nghiệp có thể áp dụng:

Cách xây dựng quy trình thao tác chuẩn SOP
Bước 1: Xác định phạm vi và mục tiêu
Trước khi bắt đầu viết SOP, doanh nghiệp cần xác định rõ ràng mục tiêu cần đạt được và phạm vi áp dụng. Để xác định đúng, người viết SOP có thể bắt đầu bằng việc trả lời các câu hỏi:
- Quy trình này giải quyết vấn đề gì?
- Ai sẽ sử dụng SOP này?
- Khi nào SOP được áp dụng?
- Kết quả mong đợi là gì?
Bước 2: Phân tích quy trình hiện tại
Tiếp theo, doanh nghiệp cần thu thập thông tin về các quy trình làm việc hiện tại (bao gồm: các bước thực hiện, nhân sự chịu trách nhiệm, những vấn đề thường gặp) và tiến hành phân tích để xác định những điểm chưa hiệu quả để đề xuất phương án cải tiến hiệu quả.
Bước 3: Thiết kế cấu trúc SOP
Thông qua các dữ liệu và phân tích đã thực hiện ở bước 2, doanh nghiệp tiến hành xây dựng cấu trúc SOP mới. Một quy trình thao tác chuẩn thường bao gồm các phần như sau:
- Tiêu đề và mã số SOP
- Mục đích và phạm vi áp dụng
- Định nghĩa các thuật ngữ
- Trách nhiệm của từng bộ phận
- Các bước thực hiện chi tiết
- Tài liệu tham khảo
- Phụ lục đính kèm (nếu cần)
Bước 4: Thử nghiệm
Trước khi chính thức ban hành, quy trình thao tác chuẩn SOP cần được áp dụng thử nghiệm trong điều kiện thực tế để kiểm nghiệm hiệu quả. Hãy yêu cầu một số nhân viên thực hiện theo hướng dẫn và ghi nhận phản hồi về tính khả thi, độ rõ ràng và hiệu quả của quy trình.
Bước 5: Hoàn thiện và phê duyệt
Dựa trên kết quả thử nghiệm, doanh nghiệp sẽ tiến hành điều chỉnh và hoàn thiện SOP để đảm bảo quy trình ban hành đáp ứng được các mục tiêu đã đề ra, cũng như đạt được hiệu quả tối ưu nhất. Các cấp có thẩm quyền sẽ có trách nhiệm xem xét và phê duyệt SOP trước khi triển khai chính thức.
Bước 6: Đào tạo triển khai
Tổ chức các buổi đào tạo để hướng dẫn nhân viên về nội dung và cách thức thực hiện SOP. Công việc này giúp đảm bảo tất cả nhân viên liên quan đều hiểu rõ trách nhiệm của mình và cam kết ứng dụng SOP vào công việc.
Bước 7: Cải tiến
Doanh nghiệp cần đánh giá định kỳ (hàng năm hoặc khi có sự thay đổi lớn trong cấu trúc vận hành) hiệu quả áp dụng quy trình thao tác chuẩn và thu thập phản hồi của người dùng để có thể điều chỉnh SOP phù hợp ở từng giai đoạn khi cần thiết.
Hướng dẫn vận hành SOP trong sản xuất
Vận hành các quy trình thao tác chuẩn trong môi trường sản xuất đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa nhiều bộ phận và các cấp quản lý khác nhau. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết cho từng đối tượng:
Hướng dẫn vận hành SOP dành cho nhân viên
- Hiểu rõ vai trò và trách nhiệm cá nhân: Mỗi nhân viên cần nắm vững SOP liên quan đến vị trí công việc của mình và thực hiện đúng các bước được quy định. Điều này sẽ giúp nhân viên cần biết rõ khi nào cần báo cáo với cấp trên, khi nào có thể tự xử lý tình huống.
- Thực hiện SOP một cách nhất quán: Các quy trình thao tác chuẩn SOP chỉ phát huy tác dụng khi được thực hiện một cách nhất quán. Nhân viên cần tuân thủ nghiêm ngặt từng bước, không tự ý bỏ qua hoặc thay đổi quy trình mà không có sự cho phép của cấp trên.
- Báo cáo và phản hồi: Nhân viên có vai trò quan trọng trong việc phát hiện những vấn đề bất cập trong quá trình thực hiện SOP. Khi gặp khó khăn, bất thường hoặc có ý tưởng cải tiến, nhân viên cần báo cáo kịp thời để được hỗ trợ và góp phần hoàn thiện quy trình.
- Cập nhật kiến thức và kỹ năng: Khi SOP được cập nhật hoặc thay đổi, nhân viên cần tham gia đầy đủ các khóa đào tạo và cập nhật kiến thức. Việc duy trì trình độ chuyên môn phù hợp với yêu cầu SOP là trách nhiệm của mỗi cá nhân.
Hướng dẫn vận hành SOP dành cho cấp quản lý
- Quản lý việc áp dụng SOP: Người quản lý cần kiểm soát chặt chẽ việc sử dụng SOP của nhân viên cấp dưới, kịp thời phát hiện các sai phạm và điều chỉnh hợp lý.
- Đảm bảo nguồn lực và điều kiện thực hiện: Quản lý cần đảm bảo rằng nhân viên có đầy đủ nguồn lực, thiết bị và điều kiện làm việc để thực hiện SOP hiệu quả. Điều này bao gồm cả việc cung cấp đào tạo, cập nhật công nghệ, và duy trì môi trường làm việc an toàn.
- Xử lý ngoại lệ và cải tiến quy trình: Khi có sự cố hoặc ngoại lệ xảy ra, người quản lý cần có khả năng ra quyết định nhanh chóng và hiệu quả. Bên cạnh đó, các cấp quản lý cũng cần thu thập thông tin phản hồi từ nhân viên để liên tục cải tiến và hoàn thiện các quy trình thao tác chuẩn.
- Duy trì văn hóa tuân thủ SOP: Bằng cách tạo ra các động lực tích cực cho nhân viên như đề xuất khen thưởng, nhà quản lý có thể duy trì văn hóa tuân thủ SOP trong tổ chức.
Việc hiểu rõ SOP là gì và triển khai hiệu quả SOP giúp doanh nghiệp chuẩn hóa các hoạt động trong tổ chức, từ đó tạo ra môi trường làm việc khoa học, hiệu quả, nâng cao năng suất và giảm thiểu rủi ro. Hy vọng những chia sẻ trên đây của ITG đã giúp các bạn hiểu rõ hơn về quy trình thao tác chuẩn. Ngoài ra, nếu bạn muốn tìm hiểu thêm các giải pháp hỗ trợ cải tiến quy trình và hiệu quả trong sản xuất, hãy liên hệ đến hotline 092.6886.855 để được các chuyên gia của chúng tôi tư vấn chi tiết hơn.