Hướng dẫn an toàn lao động trong sản xuất: 04 biện pháp cơ bản doanh nghiệp cần biết!

Đảm bảo an toàn lao động trong sản xuất giúp doanh nghiệp bảo vệ người lao động khỏi những nguy hiểm tiềm ẩn trong quá trình làm việc, đồng thời, tối ưu hóa hiệu quả vận hành. Cùng ITG Technology tìm hiểu về các quy định và giải pháp đảm bảo an toàn lao động trong nhà máy trong bài viết sau đây.

An toàn lao động trong sản xuất là gì?

An toàn lao động trong sản xuất là tập hợp các nguyên tắc, quy định và biện pháp phòng chống những yếu tố gây nguy hiểm trong nhà máy, nhằm đảm bảo sức khỏe, tính mạng của người lao động và tài sản của doanh nghiệp trong quá trình sản xuất.

An toàn lao động trong sản xuất là gì?

Trong nhà máy, công nhân thường xuyên tiếp xúc với máy móc, hóa chất, thiết bị điện, nhiệt độ cao, môi trường ồn ào hoặc không gian hạn chế. Nếu không có các quy định và biện pháp bảo hộ chặt chẽ, nguy cơ tai nạn lao động, sự cố cháy nổ, tổn hại sức khỏe hoặc gián đoạn sản xuất là rất lớn. Do đó, việc xây dựng hệ thống quản lý an toàn lao động trong nhà xưởng không chỉ là nghĩa vụ, mà còn là chiến lược dài hạn để bảo vệ tài sản, uy tín thương hiệu và hiệu suất vận hành của doanh nghiệp.

Tầm quan trọng của an toàn lao động đặc biệt rõ rệt trong nhiều ngành công nghiệp, chẳng hạn như sản xuất cơ khí, hóa chất, dệt may, và xây dựng.

Quy định về an toàn lao động trong sản xuất

Tại Việt Nam, an toàn lao động trong sản xuất được quy định rõ ràng trong các văn bản pháp luật. Một số quy định cụ thể có thể kể đến như:

• Luật An toàn, vệ sinh lao động 2015: Đặt ra trách nhiệm của người sử dụng lao động trong việc trang bị phương tiện bảo hộ, huấn luyện, giám sát và báo cáo định kỳ về an toàn lao động.
• Nghị định 39/2016/NĐ-CP: Quy định chi tiết về việc kiểm soát các yếu tố nguy hiểm và có hại tại nơi làm việc; khai báo, điều tra, thống kê và báo cáo tai nạn lao động, sự cố kỹ thuật gây mất an toàn, vệ sinh lao động.
• Thông tư 07/2016/TT-BLĐTBXH: Quy định một số nội dung tổ chức thực hiện công tác an toàn, vệ sinh lao động đối với cơ sở sản xuất, kinh doanh do Bộ trưởng Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội ban hành.
• Thông tư 25/2022/TT-BLĐTBXH: Mục V Phụ lục I ban hành kèm theo Thông tư 25/2022/TT-BLĐTBXH quy định Danh mục phương tiện bảo vệ cá nhân trang cấp cho người lao động làm nghề, công việc có yếu tố nguy hiểm, yếu tố có hại như sau:

Bên cạnh các quy định trong nước, nhiều doanh nghiệp Việt Nam sản xuất hàng xuất khẩu còn phải tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế như ISO 45001, OHSAS 18001 hoặc các yêu cầu cụ thể từ khách hàng nước ngoài. Điều này đòi hỏi hệ thống quản lý an toàn lao động phải đạt chuẩn quốc tế và được kiểm định bởi các tổ chức uy tín.

Nhận diện các vấn đề nguy hiểm trong sản xuất

Nhận diện sớm và chính xác các nguy hiểm tiềm ẩn là bước đầu tiên trong việc xây dựng hệ thống an toàn lao động hiệu quả. Các chuyên gia về an toàn lao động đã phân loại những vấn đề gây nguy hiểm trong sản xuất theo các nhóm chính:

Tổng hợp 7 vấn đề chính gây nguy hiểm trong sản xuất

Nguy hiểm cơ học

Nguy hiểm cơ học là những rủi ro phát sinh từ việc vận hành máy móc, thiết bị, dụng cụ sản xuất. Đây là mối nguy về an toàn lao động thường gặp nhất trong các nhà máy, đặc biệt trong ngành cơ khí, điện tử và chế biến.

Ví dụ, các bộ phận chuyển động (bánh răng, dây đai, trục quay,…) có thể kẹt, cuốn vào người lao động trong quá trình vận hành nếu doanh nghiệp không thực hiện các biện pháp bảo vệ, rào chắn kỹ lưỡng. Ngoài ra, máy móc không được bảo trì hoặc sử dụng sai cách cũng có thể gây ra các vụ nổ hoặc văng bắn vật liệu khi làm việc.

Nguy hiểm về điện

Điện là một trong những nguy hiểm phổ biến nhất, gây mất an toàn lao động trong sản xuất. Không ít vụ hỏa hoạn trong nhà máy bắt nguồn từ hệ thống điện thiếu an toàn, gây thiệt hại lớn về người và tài sản.

Mối nguy về điện có thể xuất phát từ việc tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với dòng điện trong môi trường sản xuất. Ví dụ, dây điện hở, thiết bị điện không được nối đất đúng cách, cầu dao không được bảo trì định kỳ, sử dụng điện quá tải, chập điện,… Đây đều là những nguyên nhân gây chập cháy, giật hoặc, cháy nổ trong nhà máy.

Nguy hiểm về hóa chất

Trong nhiều ngành công nghiệp (sản xuất sơn, dệt nhuộm, điện tử,…), người lao động phải thường xuyên tiếp xúc với các loại hóa chất độc hại. Hóa chất có thể gây nguy hiểm khi hít phải, tiếp xúc qua da, nuốt phải; dẫn đến các bệnh về đường hô hấp, ung thư hoặc bỏng nặng. Ví dụ, một số chất lỏng dễ bay hơi có thể gây nổ hoặc cháy.

Nguy hiểm về sinh học

Nguy hiểm về sinh học thường xuất hiện trong các ngành thực phẩm, y tế, dược phẩm, hoặc chế biến nông sản. Đây là rủi ro đến từ vi sinh vật, vi khuẩn, virus, nấm mốc hoặc ký sinh trùng. Ví dụ, người lao động tiếp xúc trực tiếp với nguyên liệu chưa qua xử lý hoặc làm việc trong môi trường ẩm ướt, thiếu vệ sinh có thể mắc các bệnh truyền nhiễm, dị ứng, ngộ độc thực phẩm. Doanh nghiệp không kiểm soát tốt nguy hiểm liên quan đến sinh học sẽ đối mặt với nguy cơ mất an toàn thực phẩm và thiệt hại uy tín thương hiệu.

Nguy hiểm về vật lý

Các mối nguy vật lý không liên quan trực tiếp đến máy móc hay hóa chất, mà là các yếu tố từ môi trường làm việc. Ví dụ:

• Tiếng ồn: Tiếng ồn quá lớn từ máy móc có thể làm giảm thính giác của công nhân
• Nhiệt độ: Làm việc trong môi trường quá nóng hoặc quá lạnh có thể gây say nắng, sốc nhiệt hoặc tê cóng.
• Bức xạ: Thường xuyên tiếp xúc với tia cực tím hoặc các nguồn bức xạ có thể gây hại sức khỏe lâu dài.
• Ánh sáng: Ánh sáng quá chói hoặc quá yếu đều có thể làm mỏi mắt và giảm khả năng làm việc.

Nguy hiểm do sơ suất

Khác với các yếu tố môi trường, mối nguy từ sơ suất bắt nguồn từ hành vi con người. Đây là các sai sót, bất cẩn trong quá trình vận hành, giám sát hoặc bảo trì thiết bị của công nhân trong nhà máy, dẫn đến mất an toàn lao động trong sản xuất.

Ví dụ, công nhân quên ngắt điện khi sửa máy, không đeo kính bảo hộ, hoặc quản lý bỏ qua việc kiểm định định kỳ thiết bị. Những sơ suất nhỏ có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, bởi trong môi trường sản xuất, mọi chi tiết đều tiềm ẩn rủi ro. Do đó, nâng cao ý thức và xây dựng văn hóa an toàn trong doanh nghiệp là giải pháp then chốt để giảm thiểu mối nguy này.

Nguy hiểm về tâm lý

Ngoài yếu tố vật lý, những tác động về mặt tâm lý cũng là nguyên nhân gây ảnh hưởng đến an toàn lao động trong sản xuất. Ví dụ, áp lực công việc, thời gian tăng ca kéo dài, môi trường thiếu thân thiện,… Đây đều là những vấn đề ảnh hưởng đến tâm lý của nhân viên.

Người lao động thường xuyên bị căng thẳng, mệt mỏi sẽ mất đi khả năng tập trung và dễ mắc sai sót trong vận hành. Điều này không chỉ làm tăng rủi ro tai nạn lao động mà còn ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng sản phẩm.

Các biện pháp đảm bảo an toàn lao động trong sản xuất 

Sau khi đã nhận diện được các nguy hiểm tiềm ẩn, doanh nghiệp cần triển khai ngay công tác đảm bảo an toàn lao động. Dưới đây là một số biện pháp cụ thể thường được áp dụng:

Biện pháp kỹ thuật

Áp dụng các biện pháp kỹ thuật hiệu quả giúp doanh nghiệp loại bỏ nguy cơ về an toàn lao động trong sản xuất từ nguồn:

Biện pháp kỹ thuật trong đảm bảo an toàn lao động tại nhà máy

• Thiết kế và lắp đặt an toàn: Doanh nghiệp nên sử dụng máy móc, thiết bị có thiết kế an toàn, đồng thời, trang bị các hệ thống bảo vệ như lưới chắn, rào chắn, nút dừng khẩn cấp,… tại các khu vực làm việc nguy hiểm.
• Kiểm tra và bảo trì định kỳ: Tiến hành kiểm tra, bảo dưỡng máy móc, thiết bị định kỳ để phát hiện và khắc phục kịp thời các hỏng hóc, sự cố có thể gây tai nạn. Ngoài ra, doanh nghiệp có thể các biện pháp bảo trì dự đoán và sử dụng phần mềm quản lý bảo trì để chủ động kiểm soát các sự cố liên quan đến thiết bị.
• Sử dụng công nghệ hiện đại: Áp dụng các công nghệ tự động hóa, robot để thay thế con người làm việc trong môi trường độc hại hoặc nguy hiểm.
• Trang bị hệ thống cảnh báo và kiểm soát tự động: Sử dụng các cảm biến hiện đại có thể phát hiện và cảnh báo về sự thay đổi bất thường trong môi trường làm việc (nồng độ khí độc, mức độ tiếng ồn, rò rỉ hóa chất, cháy nổ,…) để ngăn chặn sự cố kịp thời và tự động dừng máy móc khi phát hiện bất thường.

Biện pháp quản lý

Biện pháp hành chính sẽ tập trung vào việc xây dựng và thực thi các quy định, quy trình làm việc an toàn. Cụ thể:

Thiết lập quy trình làm việc chuẩn giúp doanh nghiệp đảm bảo an toàn lao động trong nhà máy

• Xây dựng quy trình làm việc an toàn (SOP): Ban hành các quy trình, hướng dẫn chi tiết về các bước thực hiện, thiết bị bảo hộ cần sử dụng và cách xử lý khi có sự cố cho công nhân. Quy trình này cần được cập nhật định kỳ và đào tạo cho tất cả nhân viên liên quan.
• Phân công lao động hợp lý: Sắp xếp công việc phù hợp với sức khỏe, trình độ và giới tính của người lao động. Không bố trí người lao động chưa được đào tạo làm các công việc có yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn.
• Ban hành quy định khen thưởng, kỷ luật: Áp dụng các quy định xử phạt rõ ràng đối với những hành vi vi phạm an toàn lao động, đồng thời có chế độ khen thưởng cho những người tuân thủ tốt.
• Quản lý hồ sơ: Lập hồ sơ theo dõi sức khỏe, lịch sử tai nạn lao động và các sự cố liên quan đến an toàn để có biện pháp cải thiện kịp thời.

Biện pháp đào tạo và tuyên truyền

Các biện pháp đào tạo và tuyên truyền sẽ giúp doanh nghiệp nâng cao nhận thức và kỹ năng cho nhân viên trong các hoạt động đảm bảo an toàn lao động trong sản xuất:

Tổ chức chương trình đào tạo giúp nâng cao ý thức an toàn lao động trong sản xuất

• Huấn luyện định kỳ: Tổ chức các khóa đào tạo, huấn luyện về an toàn, vệ sinh lao động cho tất cả nhân viên, đặc biệt là nhân viên mới và những người làm công việc nguy hiểm. Tạo các tình huống mô phỏng thực tế để luyện tập kỹ năng ứng phó khẩn cấp cho người lao động.
• Tuyên truyền, nâng cao nhận thức: Tạo điều kiện cho nhân viên tham gia các buổi hội thảo về an toàn lao động trong sản xuất, dán các quy định, poster về các nguy cơ tiềm ẩn và cách phòng tránh trong nhà máy.
• Dán nhãn khu vực nguy hiểm: Treo biển báo và dãn nhãn cho những khu vực làm việc nguy hiểm, có nguy cơ gây thương tích để duy trì sự an toàn cho mọi người.

Biện pháp bảo hộ cá nhân

Các biện pháp bảo hộ cá nhân tập trung vào việc chăm sóc sức khỏe cho người lao động:

Trang bị bảo hộ cá nhân cho công nhân để giảm thiểu rủi ro liên quan đến an toàn lao động

• Khám sức khỏe định kỳ: Tổ chức khám sức khỏe định kỳ cho tất cả người lao động, đặc biệt là những người làm trong môi trường độc hại để phát hiện sớm và điều trị các bệnh nghề nghiệp
• Trang bị phương tiện bảo vệ cá nhân (PPE): Cung cấp đầy đủ và đúng loại các trang thiết bị bảo hộ như mũ bảo hiểm, giày, găng tay, kính, khẩu trang, quần áo chống hóa chất phù hợp với từng công việc.

Lợi ích của công tác đảm bảo an toàn lao động trong sản xuất

Đảm bảo an toàn lao động trong nhà máy mang lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp:

Lợi ích nhận được khi doanh nghiệp đảm bảo an toàn lao động trong sản xuất

Bảo vệ tính mạng và sức khỏe người lao động

Thực hiện hiệu quả an toàn lao động trong sản xuất giúp doanh nghiệp hạn chế tối đa nguy cơ gây chấn thương và bệnh nghề nghiệp cho công nhân, đặc biệt với những người phải thường xuyên tiếp xúc với máy móc công nghiệp nặng, hóa chất, tiếng ồn cao,… Nhờ đó, tỷ lệ nhân viên nghỉ việc, vắng mặt do vấn đề sức khỏe được giảm thiểu đáng kể.

Giảm chi phí

Tai nạn lao động gây ra tổn thất chi phí lớn cho doanh nghiệp, từ các chi phí trực tiếp như: Y tế, bồi thường, bảo hiểm, sửa chữa,… đến chi phí gián tiếp như: Dừng máy, gián đoạn sản xuất, giao hàng trễ, thiệt hai về danh tiếng,… Bằng cách xây dựng hệ thống quản lý an toàn lao động, doanh nghiệp có thể cắt giảm được những chi phí này.

Giảm thiểu gián đoạn sản xuất

Khi tai nạn lao động xảy ra, dây chuyền sản xuất có thể bị gián đoạn để xử lý sự cố, điều tra nguyên nhân và khắc phục hậu quả. Việc đảm bảo an toàn lao động trong nhà xưởng giúp doanh nghiệp hạn chế tối đa tình huống này, giữ cho hoạt động sản xuất diễn ra liên tục, thông suốt.

Nâng cao năng suất và chất lượng

Doanh nghiệp thực hiện tốt các biện pháp an toàn sẽ giúp công nhân cảm thấy an tâm hơn khi làm việc, từ đó, giảm lỗi sai do căng thẳng, mệt mỏi và tập trung tinh thần vào nhiệm vụ sản xuất. Về lâu dài, năng suất tổng thể và chất lượng sản phẩm đầu ra của nhà máy sẽ được cải thiện đáng kể.

Tăng cường lợi thế cạnh tranh

An toàn lao động trong sản xuất là một trong những yếu tố căn bản để doanh nghiệp đạt được mục tiêu ESG – một trong những tiêu chuẩn quan trọng được các nhà đầu tư và đối tác nước ngoài quan tâm.

Các doanh nghiệp có chính sách chăm sóc sức khỏe và kiểm soát an toàn lao động tốt thường được nhà đầu tư đánh giá cao, đồng thời, dễ lọt vào danh sách vendor của các tập đoàn lớn.

Ví dụ về an toàn lao động trong nhà máy sản xuất

Để hình dung rõ hơn về ứng dụng của an toàn lao động trong sản xuất, bạn có thể xem các ví dụ cụ thể dưới đây:

• Trong ngành công nghiệp ô tô: Khu vực robot hàn tự động thường được lắp đặt rào chắn bảo vệ để đảm bảo không có người lao động nào có thể tiếp cận khi máy móc đang hoạt động. Bên cạnh đó, các công nhân cũng được trang bị kính bảo hộ chống tia UV, găng tay chống cắt cấp độ cao và giày an toàn chống trượt trong quá trình làm việc.
• Trong ngành hóa chất: Các nhà máy sản xuất hóa chất thường trang bị hệ thống thông gió công nghiệp hiện đại và hệ thống giám sát chất lượng không khí theo thời gian thực. Nhân viên được đào tạo chuyên sâu về xử lý hóa chất, sử dụng thiết bị bảo hộ hô hấp chuyên dụng và thực hiện quy trình khử độc nghiêm ngặt.

Giải pháp đảm bảo an toàn lao động trong nhà máy của ITG

ITG Technology cung cấp phần mềm bảo trì bảo dưỡng thiết bị MMS giúp doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro an toàn lao động trong sản xuất do sự cố máy móc gây ra.

Phần mềm bảo trì bảo dưỡng MMS của ITG

MMS nằm trong hệ sinh thái giải pháp chuyển đổi số nhà máy thông minh 3S iFACTORY của ITG. Phần mềm ứng dụng công nghệ IoT để thu thập và phân tích dữ liệu hiệu suất máy móc theo thời gian thực, giúp quản lý toàn bộ hệ thống, thiết bị sản xuất trong nhà máy. Thông qua phần mềm, doanh nghiệp có thể xác định rõ nguyên nhân gốc rễ gây ra sự cố hỏng máy để thực hiện bảo trì đúng tần suất, đúng thời điểm, ngăn chặn rủi ro về an toàn lao động.

Một số chức năng nổi bật của MMS có thể kể đến như:

• Lập kế hoạch bảo trì tự động: Hệ thống cho phép thiết lập lịch bảo trì định kỳ dựa trên thời gian hoặc số giờ vận hành, giúp doanh nghiệp chủ động ngăn ngừa hỏng hóc và giảm thiểu dừng máy ngoài kế hoạch.
• Theo dõi tình trạng thiết bị theo thời gian thực: Ứng dụng IoT và cảm biến để giám sát các thông số làm việc của máy móc (độ rung, áp suất, nhiệt độ,…). Nhờ đó, giúp doanh nghiệp sớm phát hiện sự cố bất thường, ngăn ngừa tai nạn lao động xảy ra.
• Quản lý vòng đời, hồ sơ thiết bị: MMS lưu trữ toàn bộ thông tin kỹ thuật, lịch sử sửa chữa, phụ tùng thay thế của từng thiết bị, hỗ trợ quản lý xuyên suốt từ khi đưa vào vận hành đến khi thanh lý.
• Báo cáo phân tích sự cố dừng máy, hiệu suất thiết bị, chi phí bảo trì: Phần mềm cung cấp các báo cáo chi tiết giúp đánh giá nguyên nhân sự cố, tính toán chỉ số OEE, phân tích chi phí bảo trì, từ đó đưa ra quyết định tối ưu hóa vận hành.

Môi trường sản xuất thường tiềm ẩn nhiều rủi ro, vì vậy, để phòng ngừa các tai nạn ngoài ý muốn, doanh nghiệp cần triển khai các biện pháp đảm bảo an toàn lao động trong sản xuất một cách bài bản, hợp lý. Điều này sẽ giúp doanh nghiệp xây dựng được môi trường làm việc an toàn, hiệu quả, nâng cao năng suất lao động và uy tín trên thị trường.